Czynniki zewnętrzne kształtowania powierzchni Ziemi

 

 
 

Czynnik
Proces
Objaśnienie
Skutki, powstające formy
Działalność wiatru
deflacja
wywiewanie i przemieszczanie drobnego, luźnego materiału skalnego z podłoża
misy deflacyjne, ostańce, bruk deflacyjny, próżnie podskorupowe, jamy
korazja
żłobienie, ścieranie i szlifowanie skał przez ziarenka piasku niesione przez wiatr
grzyby, okapy i gzymsy skal­ne, graniaki, wygłady, żłobki, bruzdy, jardangi
akumulacja
osadzanie piasku niesionego przez wiatr
draa, wydmy, kopce, pagórki, zmarszczki, języki, smugi
Procesy mrozowe
 
 
zamarzanie wody w podłożu
zamarzająca woda w podłożu oraz lód w różnych temperaturach zmieniają objętość, powodując zmiany w rzeźbie terenu
grunty strukturalne, szczeliny i kliny mrozowe,
rozmarzanie lodu w podłożu
zmiana objętości wody po rozmarznięciu w podłożu powoduje zmiany w rzeźbie terenu
misy. wanny, leje, niecki wytopiskowe, ałłasy
detersja
szlifowanie i rysowanie podłoża przez lód lodowcowy i materiał skalny niesiony przez lodowiec
wygłady, mutony (barańce), rygle skalne, rysy, bruzdy, zadziory, drumliny
detrakcja
odrywanie i wykruszanie z podłoża bloków skalnych i rumoszu skalnego przez płynący lód lodowcowy
cyrki, żłoby lodowcowe (doliny U-kształtne), zagłębienia korkowe, bruzdy lodowcowe
egzaracja
zdzieranie, przesuwanie i fałdowanie materiału skalnego przez czoło lodowca
zagłębienia i garby zbudowane ze spiętrzonego materiału
akumulacja
osadzanie materiału niesionego przez lód lodowcowy
moreny: czołowa, boczna, de­nna, środkowa
erozja wód lodowcowych
żłobienie, wymywanie materiału podłoża i zboczy dolin przez wody płynące w obrębie lodowca i na jego przedpolu
rynny, garnki i kotły polodowcowe, pradołiny
akumulacja wód lodowcowych
osadzanie materiału niesionego przez wody płynące w obrębie lodowca i na jego przedpolu
ozy, kemy, tarasy kemowe, sandry, tarasy sandrowe, stożki glacifłuwialne
rozpuszczanie węglanu wapnia i wymywanie go
woda zawierająca dwutlenek węgla roz­puszcza węglan wapnia ze skal węglano­wych, co powoduje zmiany w rzeźbie terenu
jaskinie, doliny,
ary,
ostańce: mogoty i humy, żebra, leje, polja,
 uwały, ospa, kamenice, żłobki
strącanie się węglanu wapnia i osadzanie go
węglan wapnia rozpuszczony w wodzie strąca się i osadza w jaskiniach oraz na powierzchni ziemi
stalaktyty,
 stalagmity,
stalagnaty, trawertyny,
 polewy,
 perły jaskiniowe
uderzenia ciał pochodzenia kos­micznego
sporadycznie zdarzają się zderzenia ciał kosmicznych (różnej wielkości) z Ziemią, największe nie spalają się w atmosferze, lecz docierają do jej powierzchni
kratery meteorytowe
działalność człowieka
przystosowanie środowiska geograficz­nego do potrzeb człowieka (rolnictwo, górnictwo, przemysł, budownictwo, wypoczynek)
tamy, sztuczne jeziora, nasypy ziemne, kanały, rowy, drogi, wyrobiska, tunele, hałdy, tarasy uprawne, wielkie aglomeracje
wietrzenie termiczne
naprzemienne nagrzewanie i stygnięcie powierzchni skał, powodujące ich nierównomierne rozszerzanie
łuszczenie skał oraz ich rozpad ziarnisty i blokowy
wietrzenie mrozowe
rozpad skal na skutek zamarzania i odmarzania wody w szczelinach skalnych
rozpad skał na różnej wielkości ziarna i bloki
wietrzenie solne
krystalizacja soli w szczelinach skalnych (co prowadzi do rozpadu skały) lub na powierzchni skały
skorupy, lakiery, wykwity solne: rozpad skał na różnej wielkości ziarna i bloki
wietrzenie biogeniczne
rozsadzanie skał przez korzenie roślin oraz zwierzęta żyjące w glebie
rozpad skał na różnej wielkości ziarna i bloki
rozpuszczanie
rozkład skały w wyniku całkowitego lub częściowego odprowadzenia do roztworu minerałów budujących skałę
pokrywa zwietrzelinowa po­zbawiona łatwo rozpuszczalnych minerałów
utlenianie
reakcje chemiczne wolnego tlenu atmosferycznego ze składnikami mineralnymi budującymi skałę
zmiany składu chemicznego skał (często przy tym  następują  zmiany barwy skał)
Uwęglanowienie
rozpuszczanie  lub rozkład skał  w wyniku działania wody zawierającej rozpuszczony dwutlenek węgla
pokrywa zwietrzelinowa pozbawiona węglanów, krzemianów i glinokrzemianów
Hydroliza
rozkład skał na składniki kwasowe i zasadowe pod wpływem wody
przemiany minerałów, rozpad skał, przechodzenie pewnych pierwiastków do roztworu wodnego
odpadanie
swobodne przemieszczanie się odspojonych fragmentów skał po stromych stokach i ścianach skalnych
żleby, stożki piargowe, hałdy usypiskowe
obrywanie
gwałtowne przemieszczanie w dół soku ogromnych oderwanych mas skalnych
blokowiska pod ścianami skalnymi
osuwanie
ześlizgiwanie się mas skalnych i zwietrzeliny po stromych stokach na skutek przesycenia gruntu wodą
osuwiska — nisze osuwisko­we, rynny osuwiskowe, jęzory osuwiskowe, zerwy
spływanie
przemieszczanie w dół stoku luźnego materiału zwietrzelinowego. najczęściej przesiąkniętego wodą
stożki koluwialne, języki i pokrywy koluwialne
spełzywanie
powolne przemieszczanie w dół stoku o małym nachyleniu luźnego materiału zwietrzelinowego przesiąkniętego wodą
haki zboczowe, języki soliflukcyjne. doliny nieckowate (rozłogi)
spłukiwanie
przemieszczanie w dół stoku luźnego materiału przez wody opadowe i roztopowe
doliny nieckowate, wąwozy, rozdoły, żłobki deszczowe (bruzdy), piramidy ziemne
abrazja
rozkruszanie skał przez fale uderzające w brzeg, podcinanie wysokich brzegów, zmywanie osadów z brzegu przez fale
klify, nisze abrazyjne. platfor­my abrazyjne, ostańce
akumulacja
osadzanie piasku przez fale i prądy mor­skie na brzegu i w strefie przybrzeżnej
plaże, łachy przybrzeżne, lido, kosy, mierzeje, tombolo
erozja denna (wgłębna)
porywanie przez wodę okruchów skał z dna koryta oraz żłobienie go (pogłębianie) niesionym materiałem (rumowiskiem)
doliny wciosowe (V-kształtne), jary, kaniony, wodospady, terasy erozyjne
erozja boczna
żłobienie i podcinanie zboczy koryta przez płynącą wodę
meandry, strome zbocza dolin, starorzecza
erozja wsteczna
wymywanie materiału skalnego z tere­nów źródliskowych, podcinanie i wymy­wanie materiału budującego progi skalne
leje i nisze źródliskowe, jary, wodospady, cofanie się progów skalnych
akumulacja wód lądowych
osadzanie materiału niesionego przez rzekę w miejscach, gdzie woda traci siłę nośną, na pograniczu terenów o różnym oporze podłoża dla płynącej wody
delty, terasy akumulacyjne, stożki napływowe, mielizny i łachy korytowe, wały przykorytowe, bruk

 
Zegar
 
 
Dzisiaj stronę odwiedziło już 1 odwiedzający (1 wejścia) tutaj!
Ta strona internetowa została utworzona bezpłatnie pod adresem Stronygratis.pl. Czy chcesz też mieć własną stronę internetową?
Darmowa rejestracja